De link tussen de menopauze en dementie, osteoporose en hart- & vaatziekten

Vandaag de dag overschrijdt een meerderheid van de vrouwen ruim de leeftijd van de menopauze (gemiddeld rond 51 jaar). Dat was bij onze voorouders vaak niet het geval. In de 21ste eeuw is de kans groot dat je als vrouw meer dan een derde van je leven doorbrengt in de menopauze. Maar bij 77% van de vrouwen gaat de menopauze gepaard met klachten. Die kunnen mild of uitgesproken zijn. De klachten zijn onder meer:

• warmteopwellingen
• slecht slapen
• concentratiemoeilijkheden
• hartkloppingen
• stemmingswisselingen
• stramheid in de gewrichten en spieren
• verminderd libido

Behandeling

Dergelijke klachten ondervinden is natuurlijk geen pretje, maar er zijn heel wat mogelijkheden om de klachten te behandelen. De menopauze wordt veroorzaakt doordat de productie van hormonen (oestrogenen) in de eierstokken stilvalt. Hormonen beïnvloeden verschillende lichaamsprocessen en lichaamsfuncties: huid, haar, hart- en bloedvaten, bot, vagina, blaas, … 

De inname van lichte dosissen natuurlijke hormonen kan de levenskwaliteit in de menopauze dan ook sterk verbeteren. Anderzijds is er een sterke vooruitgang van de preventieve geneeskunde. Het voorkomen van hart- en vaatziekten, van dementie en van osteoporose, de vroegtijdige opsporing van kankers, stoppen met roken en meer bewegen kunnen ervoor zorgen dat we niet alleen oud worden, maar ook gezond oud worden.

Veroudering

De menopauze is dus meer dan enkel wat warmteopwellingen. “De productie van de hormonen zorgde ervoor dat alle lichaamsweefsels in evenwicht waren, maar tijdens de menopauze valt dat evenwicht plots weg”, beschrijft professor Depypere. “Dat blijft niet zonder gevolgen. Maar er heerst daarover heel wat onbegrip, ook in de medische sector: men focust vaak op het feit dat de menopauze een natuurlijk gegeven is en dat men niet mag overmedicaliseren. Maar als er klachten zijn waardoor het verouderingsproces sneller gaat, is een behandeling belangrijk. Het is geen natuurlijk gegeven dat we gemiddeld zo lang zouden leven en daarom moeten we de natuur een beetje bijsturen. Hormonen zijn belangrijk voor onze spiermassa en onze energie.”

Door het stilvallen van de hormoonproductie treedt bij sommige vrouwen een versnelde botafbraak op waardoor osteoporose of botontkalking kan ontstaan. Studies tonen ook aan dat hormonen voor een aantal vrouwen belangrijk zijn om dementie tegen te gaan. Vrouwen worden 1,6 tot 1,8 keer meer dement dan mannen. Vrouwen die heel vroeg in de menopauze zijn of die geen baarmoeder of eierstokken meer hebben, verouderen doorgaans sneller en kunnen sneller dement worden.

Hart- en vaatziekten

Ook als het over het bloedvatenstelsel gaat, zijn er aanknopingspunten met de geslachtshormonen. En dat is een belangrijk inzicht want hart- en vaatziekten zijn veruit de belangrijkste doodsoorzaak bij de vrouw. Er zijn steeds meer aanwijzingen dat het aantal vaatziekten toeneemt na de menopauze.

Hormoonsubstitutietherapie kan dan een gunstige invloed hebben. Prof. Depypere: “Als hormoonsubstitutie kort na de menopauze op de juiste manier wordt toegediend, kan men met vrij grote zekerheid stellen dat ze geen negatieve invloed uitoefent op hart- en bloedvaten. Integendeel, als er al een invloed zou zijn dan is het eerder een gunstige. Maar omdat we nu nog niet exact weten welke vrouwen er baat bij hebben op cardiovasculair vlak, kunnen we nog geen hormonen voorschrijven voor de bescherming van de hart- en bloedvaten.”

Voor de preventie van hart- en vaatziekten blijven de basisprincipes dan ook: 

• stoppen met roken
• correcte behandeling van verhoogde bloeddruk
• correcte behandeling bij een te hoge cholesterol in het bloed
• regelmatige lichaamsbeweging
• adequate behandeling van diabetes
• correctie van overgewicht en stress

Kernvraag

“Als je klachten hebt, moet je die behandelen”, stelt prof. Depypere. “Een klein beetje oestrogenen kost 2 euro om de 3 maanden. Dat is zeer efficiënt én veilig: er is op die manier geen kans op trombose. Als je klachten hebt en je wordt behandeld, ga je minder snel osteoporose krijgen, minder vatbaar zijn voor dementie en waarschijnlijk ga je dan ook minder hart- en bloedvatenziekten krijgen. Als je hormonen neemt, gaat de elasticiteit van je bloedvaten verbeteren en gaat de cholesterol naar beneden. Dat kan aderverkalking tegengaan.

De kernvraag is enkel nog: moeten we alle vrouwen behandelen? Daar is het antwoord ongetwijfeld neen en volstaat waarschijnlijk ongeveer 20% van de vrouwen. Maar als we pas ingrijpen als een cardiovasculaire aandoening zich voordoet, zijn we te laat. We moeten preventief handelen.”

“De meeste vrouwen denken dat de menopauze 1 of 2 jaar duurt”, zegt prof. Depypere. “Als ze dan klachten hebben, gaan ze ervan uit dat ze die wel zullen doorstaan. Maar als je je realiseert dat de effecten van de menopauze wel eens 30 of 40 jaar kunnen duren, krijg je een heel ander verhaal." Voordat de menopauze zich voordoet, zit je namelijk in de perimenopauze. 

"Mensen denken dat de menopauze uit de algemeen bekende klachten bestaat, maar de menopauze wil gewoon zeggen dat je lichaam geen hormonen meer aanmaakt. En weinigen zijn zich bewust van al die andere processen die zich kunnen voordoen. Systematisch lijken er mogelijkheden in het leven weg te vallen door de menopauze, maar dat hoeft helemaal niet het geval te zijn.”

Ben je op zoek naar bijkomende informatie over alle aspecten van de menopauze? Dan kan je het boek ‘Menopauze: alle vragen beantwoord’ van professor Depypere aanschaffen. Meer details vind je op zijn website.