Social Me: minder scherm, meer jij

Wakker worden met Facebook. Tijdens de lunch een portie TikTok. ’s Avonds nog wat reels en stories op Instagram. En tussendoor je mails en WhatsApp-berichten checken om niets te missen.

Herkenbaar? Je bent niet alleen. Volgens de IMEC Digimeter 2024 zit de Vlaming gemiddeld drie uur per dag op de smartphone. Bij jongeren loopt dat op tot 4 uur per dag. Maar liefst 86% gebruikt dagelijks sociale media of een chatdienst. Dat vraagt  veel. Van je lichaam én je brein. 

Brokkelbrein

De afgelopen jaren zijn veel wetenschappelijke artikelen verschenen over de impact van digitale technologie en sociale media op onze lichamelijke en mentale gezondheid. Er zijn positieve effecten, maar de negatieve effecten zijn niet te onderschatten.

Als je lang naar een scherm tuurt, krijg je bijvoorbeeld sneller last van:

• nek-, rug- en schouderklachten
• oogproblemen
• slecht slapen

Overmatig gebruik van schermen en sociale media leidt ook tot stress, angst en aandachtsproblemen. 

Vooral bij kinderen en jongeren zijn de cijfers verontrustend. Wie constant op een scherm zit, riskeert een brokkelbrein. Zo’n hoofd dat zich nergens nog écht op kan richten. Altijd ‘aan’ staan is een belangrijke reden waarom 60 tot 80% van wie werkt chronische stress ervaart.

Het kan verklaren waarom steeds meer jonge mensen langdurig uitvallen met een burn-out of depressie. En waarom we ons met z’n allen steeds eenzamer voelen.

Van dopamine naar controle

Ons brein is niet gemaakt om al die digitale prikkels in zo’n hoog tempo te verwerken. De beste remedie? Elke dag bewust deconnecteren. Even weg van het scherm is vaak al genoeg om je focus en rust te herstellen.

Sinds 1 april 2023 mag je officieel offline zijn buiten de werkuren, het zogenaamde ‘deconnectierecht’. Maar dat lost niet alles op. Ook als je niet bereikbaar moet zijn voor je werk of studie, is het verleidelijk om je smartphone vast te pakken. Dat doen we ongeveer 79 keer per dag. Sociale media zijn nu eenmaal verslavend. Scrollen geeft je een dopaminekick, net als een gokautomaat. Elke like smaakt naar meer. Net dat maakt stoppen zo lastig.

6 op de 10 Vlamingen ervaren sociale media nochtans als te tijdsintensief. Ook jongeren geven aan dat het uit de hand loopt. Experts dringen aan op een strenger smartphonebeleid, zoals in Frankrijk en Australië. In België is dat er voorlopig nog niet. Wil jij intussen de controle over je leven terug? Kies af en toe bewust voor een Social Me-dag. 

Social Me: even geen socials, wel sociaal

Een Social Me-dag is een dag zonder sociale media. Geen verbod, wel een bewuste keuze. Helemaal offline gaan hoeft niet. Alleen even Facebook, Instagram, TikTok, YouTube, X en LinkedIn overslaan. Zo heb je extra tijd om écht sociaal te zijn. Even geen stories checken, maar een praatje maken. Even geen filters, maar frisse lucht. Even geen duimpjes, maar echte knuffels.

‘Social Me’ staat voor minder scherm en meer verbinding. Met jezelf en je omgeving. Helan Onafhankelijk ziekenfonds riep 21 juni, de langste dag van het jaar, uit tot nationale ‘Social Me-dag’. Maar je hoeft niet te wachten tot volgend jaar om een dag zonder socials in te plannen. Maak er een maandelijkse of wekelijkse gewoonte van. Bewust een dagje pauzeren helpt je om er met meer afstand, rust en plezier naar terug te keren.

Sociaal zonder media? Dat doe je zo:

1. Post-it in plaats van een post. Plak persoonlijke berichtjes op iemands scherm, deur of lunchpakket in plaats van online likes uit te delen. Een post-it met ‘Goed gedaan!’ blijft net iets langer hangen. 

2. Ga op schermvrije date. Gebruik de extra tijd om live af te spreken. Leg je smartphone bewust niet op de tafel. Echte gesprekken zijn het beste filtervrije alternatief voor stories.

3. Trek de natuur in. Een wandeling in het groen vermindert stress en verhoogt je concentratie. Ruil je videogesprek in voor een wandelmeeting en je komt opgeladen terug.

4. Maak een babbelbank. Doop een bankje in je buurt om tot babbelbank, of zet er zelf eentje aan je voordeur. De verbinding die daar ontstaat geeft je dopamine zonder algoritmes.

5. Doneer je tijd. Gebruik je extra tijd om iemand te helpen. Bel een eenzame buur, kook voor een pas bevallen vriendin of doe vrijwilligerswerk. Zo maak je met elke schermvrije minuut echt een verschil.

6. Organiseer een Social Me-event. Met je buren naar een échte zonsondergang kijken in plaats van naar die op je scherm. Met toevallige voorbijgangers petanquen in het park in plaats van Roblox te spelen op je smartphone. Samen genieten, zonder foto’s of filmpjes te maken. Dat zijn herinneringen voor het leven.

Meer Social Me-tips