Het prikkelbaredarmsyndroom: interview met professor Guy Boeckxstaens

Professor Boeckxstaens, wat is het verschil tussen voedselintolerantie en voedselallergie?

“Men spreekt van intolerantie wanneer het eten van bepaalde voedingsstoffen klachten geeft. Een persoon met lactose-intolerantie bijvoorbeeld, kan de suiker die in melk zit (lactose) niet goed verteren. In dit geval komt lactose onverteerd in de dikke darm terecht. Daar gaat dat vergisten, wat klachten doet ontstaan zoals diarree en winderigheid.”

“Bij voedselallergie komt het immuunsysteem van het lichaam in actie tegen een bepaalde voedingsstof. Ons afweersysteem beschouwt de voedingsstof onterecht als vijandig en gaat hard in het verweer. Wanneer je huidpriktesten afneemt, dan zie je een overduidelijke zwelling. Ook kan je antistoffen tegen voedingsstoffen meten in het bloed. Vanaf het moment dat zo’n patiënt een kleine portie van die voedingsstof inneemt, krijgt die een ernstige allergische reactie waarvoor hij snel naar het ziekenhuis moet.” lactose-intolerantie bijvoorbeeld, kan de suiker die in melk zit (lactose) niet goed verteren. In dit geval komt lactose onverteerd in de dikke darm terecht. Daar gaat dat vergisten, wat klachten doet ontstaan zoals diarree en winderigheid.”

Is het prikkelbaredarmsyndroom een intolerantie of een allergie?

“Het prikkelbaredarmsyndroom is een term die artsen plakken op een reeks symptomen waar ze geen oorzaak voor kunnen vinden. Het gaat altijd om buikpijn, in combinatie met diarree of constipatie. Onderzoeken bij deze patiënten leveren niets op. Endoscopie, CT-scan, echo, bloedtesten, … niets wijst op een ontsteking, tumor, voedselintolerantie of allergie. We begrepen tot voor kort dus niet waar die klachten vandaan kwamen, en dat terwijl heel veel patiënten de symptomen vertonen. Afhankelijk van de criteria kampt 10 tot 15 % van de Belgen met het prikkelbaredarmsyndroom.”

Inmiddels hebben jullie het raadsel achter het prikkelbaredarmsyndroom kunnen ontrafelen!

“We hebben inderdaad een interessant mechanisme ontdekt dat zich in de darmen afspeelt. Er werd altijd aangenomen dat het prikkelbaredarmsyndroom niets te maken had met het immuunsysteem. Wij hebben nu aanwijzingen dat de darmen heel lokaal toch een afweer kunnen ontwikkelen tegen bepaalde voedingsstoffen.”

“Enkel in de darmen gaan de mestcellen dan in het verweer. Ze reageren onder andere met histamine tegen die voedingsstof. Het gaat dus om een zeer milde, plaatselijke reactie van ons immuunsysteem, en geen allergie die op volle kracht toeslaat. We kunnen die antistoffen niet opsporen in het bloed, maar de reactie veroorzaakt wel buikpijn en andere darmklachten. Dit wijst erop dat voedselallergie misschien eerder een spectrum is, waarbij we het prikkelbaredarmsyndroom als een heel milde vorm van allergie zouden kunnen beschouwen.”

Wat zijn mestcellen?

Het immuunsysteem verdedigt ons lichaam tegen indringers. Het zorgt ervoor dat we niet ziek worden of dat we genezen als we toch een virusje te pakken hebben. Mestcellen zijn een onderdeel van ons immuunsysteem. Ze behoren tot de witte bloedcellen en komen in actie als ze ‘vijanden’ opmerken. Dan geven ze onder andere de stof histamine af. Maar soms schieten mestcellen ook onterecht in gevechtsmodus. Ze reageren dan op voedings- en andere stoffen die eigenlijk geen kwaad kunnen. Die reactie veroorzaakt klachten: van lokaal tot zeer ernstig. 

Hoe ontstaat zo’n lokale afweer tegen bepaalde voeding?

“Bij proeven op muizen vonden we alvast een verband met darminfecties. Wanneer je op het moment van een infectie nét een bepaalde voedingsstof in je darmen hebt, gaat het lokale immuunsysteem die voedingsstof voortaan blijvend als vijandig beschouwen. Daarnaast zien we dat patiënten met het prikkelbaredarmsyndroom vaak stressgevoelig zijn. We vermoeden dat er ook een verband kan zijn tussen het ontwikkelen van een immuunrespons tegen voedingsstoffen en stress. We zijn deze theorieën volop verder aan het onderzoeken. Bij muizen, maar ook met grotere groepen proefpersonen.”

Hoe snel mogen we een doeltreffendere behandeling verwachten?

“Ons eerder onderzoek had al gewezen op een link tussen het prikkelbaredarmsyndroom en histamine. Onze onderzoeksresultaten hebben dit nu nogmaals bevestigd en legden ook het mechanisme bloot dat de mestcellen activeert. In onderzoeksverband behandelden we patiënten al succesvol met antihistaminica, dus we gaan verder op dit elan. Uiteraard is het wel belangrijk de resultaten van ons onderzoek af te wachten vooraleer patiënten in de dagelijkse praktijk al te gaan behandelen met deze medicatie. Maar het zal geen jaren meer duren voor er nieuwe, gerichte behandelingen komen op basis van ons onderzoek. Elke patiënt is natuurlijk anders, dus een heel gedegen onderzoek van elk individueel geval is belangrijk.”

Deelnemen aan het onderzoek? Dat kan!

Het team wetenschappers van de KU Leuven voert volop onderzoek om de oorzaken en behandeling van het prikkelbaredarmsyndroom te achterhalen en te verfijnen. Wie met het syndroom kampt, kan zich aanmelden voor een screening.

Heb jij het prikkelbaredarmsyndroom, met regelmatig buikpijn in combinatie met diarree of constipatie waarvoor er tot nu toe geen verklaring is gevonden? Neem je geen antihistaminica of antidepressiva? Wil je bovendien graag meewerken aan het wetenschappelijk onderzoek?

Contacteer dan onderzoekster Kim van Beek via kim.vanbeek@kuleuven.be.