Vroegtijdige zorgplanning en levenseinde
We praten er niet graag over, maar toch is het belangrijk om op voorhand over de dood na te denken. Want jij kan zelf kiezen hoe je je laatste 1000 dagen doorbrengt. En wat er bijvoorbeeld nadien met je lichaam gebeurt.
Vroegtijdige zorgplanning
Vroegtijdige zorgplanning, ook wel voortijdige zorgplanning genoemd, is een proces waarin je nadenkt over de zorg die je in de toekomst wilt ontvangen. Het gaat om beslissingen over medische behandelingen, palliatieve zorg en persoonlijke voorkeuren die jouw leven en waarden respecteren.
Deze planning tijdig maken is belangrijk, voordat je in een situatie komt waarin je dit zelf niet meer kan aangeven en kan je laten omzetten in een wilsverklaring.
In België bestaan er vijf verschillende wilsverklaringen die je op voorhand kan vastleggen. Op de website van LEIF vind je meer informatie en de benodigde documenten.
Waarom is vroegtijdige zorgplanning belangrijk?
Vroegtijdige zorgplanning zorgt ervoor dat de zorg die je krijgt, aansluit bij jouw persoonlijke wensen en waarden. Dit biedt houvast voor familieleden en geliefden, die hierdoor geen zware beslissingen hoeven te nemen zonder te weten wat jij had gewild.
Ook zorgverleners weten zo precies welke zorg je wel of niet wenst, wat onduidelijkheden of conflicten kan voorkomen en de zorgkwaliteit verbetert. Bovendien voorkomt vroegtijdige zorgplanning dat je onnodige of ongewenste medische behandelingen krijgt, wat bijdraagt aan een waardiger en comfortabeler levenseinde.
Voor wie is vroegtijdige zorgplanning?
Vroegtijdige zorgplanning is er voor iedereen die zelf de regie wil houden over toekomstige zorg. In principe kan elke volwassene een vroegtijdige zorgplanning opstellen. Er zijn geen strikte voorwaarden, maar het is essentieel dat je wilsbekwaam bent, dat betekent dat je de gevolgen van je keuzes kunt begrijpen en op basis daarvan beslissingen kunt nemen.
Voor personen met een chronische ziekte, zoals dementie is vroegtijdige zorgplanning extra belangrijk. Omdat de ziekte in de loop van de tijd zal verergeren, is het belangrijk om je wensen vast te leggen vóórdat de ziekte je keuzevrijheid belemmert.
Vroegtijdige zorg vastleggen
Lees je in over vroegtijdige zorgplanning en de mogelijkheden die er zijn. Kennis over je keuzes is de eerste stap naar een helder plan. Onze Dienst Maatschappelijk Werk kan je hierbij helpen.
Denk na over wat voor jou belangrijk is: welke waarden, overtuigingen en voorkeuren heb je als het gaat om medische zorg? Hoe wil je leven en verzorgd worden?
Bespreek je wensen met familieleden, vrienden en zorgverleners. Zij zullen op cruciale momenten mogelijk beslissingen voor jou moeten nemen, dus het is belangrijk dat zij jouw wensen goed begrijpen. Heb je hulp nodig om het gesprek aan te gaan? Onze Dienst Maatschappelijk Werk staat voor je klaar.
Leg je wensen vast in een schriftelijk document, zoals een wilsverklaring of een testament, zodat je keuzes duidelijk en formeel vastliggen.
De wilsverklaring en vertrouwenspersoon
Een wilsverklaring is een document waarin je aangeeft welke medische behandelingen je wel of niet wil. Je stelt een wilsverklaring op wanneer je nog volledig wilsbekwaam bent. In een wilsverklaring kan je bijvoorbeeld iemand aanduiden als vertrouwenspersoon, meestal een vriend of familielid. Die persoon vertegenwoordigt jou dan op het moment dat je zelf niet meer in staat bent om je medische wensen uit te drukken.
De vertrouwenspersoon:
- waakt erover dat jouw wilsverklaring wordt gerespecteerd.
- overlegt met de artsen of zorgverleners en licht toe wat jij wou.
- kan niet zelf beslissen wat er met jou gebeurt, tenzij dat in lijn is met wat jij op papier hebt gezet.
Soorten wilsverklaringen
In België bestaan er 5 soorten wilsverklaringen. Op de website van LEIF vind je de benodigde documenten per type wilsverklaring.
Met deze wilsverklaring geef je aan dat je, in geval van een blijvende wilsonbekwaamheid, geen levensverlengende behandeling wil.
Dat wil zeggen dat de behandeling enkel voor je comfort mag dienen. Denk aan pijnmedicatie, wondverzorging, ... Dit type wilsverklaring komt vaak voor bij dementie, hersenbloedingen, hersentumoren, ...
Een aanvraag tot euthanasie indienen is in principe enkel mogelijk als je tijdens je leven een voorafgaande wilsverklaring tot euthanasie liet opstellen.
Tenzij je als wilsbekwame, meerderjarige persoon of oordeelsbekwame, minderjarige persoon in een medisch uitzichtloze toestand van aanhoudend fysiek of psychisch lijden, belandt. Ook dan kan je een schriftelijk verzoek om euthanasie indienen bij je behandelende arts.
Met dit document leg je vast hoe jouw uitvaart eruit moet zien. Wil je een begrafenis of een crematie? Waar wil je begraven worden? Wat moet er met je assen gebeuren, ...
In principe mogen organen en weefsel bij iedereen wiens woonplaats in België is, weggenomen worden. Tenzij er expliciet verzet is geuit. Als je op voorhand je toestemming geeft, hoeven je nabestaanden dat na je overlijden niet te beslissen.
Er zijn verschillende mogelijkheden:
Hiervoor stel je een handgeschreven document (testament) op. Je kiest zelf een universiteit die aanspraak kan maken op je lichaam.
Contacteer de universiteit naar keuze best op voorhand om te bekijken of dit voor jou de goede keuze is.
De zorgvolmacht en vertegenwoordiger
Een zorgvolmacht is een document waarin je iemand aanduidt om in jouw plaats te beslissen als jij dat niet meer zelf kan. Je duidt deze vertegenwoordiger zelf aan. Vaak gaat dit tussen partners of ouders en kinderen. Kies iemand die je voor 100% vertrouwt.
In principe bepaal je zelf de inhoud van je zorgvolmacht. Meestal wordt het opgesplitst in twee luiken:
Een notaris helpt je om de zorgvolmacht op te stellen:
- Wanneer je nog zelf je rechten kunt uitoefenen, kan je één of meerdere vertegenwoordigers kiezen.
- Bespreek altijd vooraf met de persoon wat de rol inhoudt en of iedereen zich daar comfortabel bij voelt.
- Jij of je vertegenwoordiger kunnen de aanstelling altijd weer intrekken.
- Op de zorgvolmacht moet altijd de datum van die dag staan, jouw handtekening en die van je vertegenwoordiger.
- Laat tenslotte je zorgverleners weten wie jouw vertegenwoordiger is. Je kunt de zorgvolmacht opnemen in je patiëntendossier.
Wat als je geen zorgvolmacht opstelt of vertegenwoordiger aanduidt?
Kies je zelf geen vertegenwoordiger, dan doet de wet dat voor jou. Hiervoor is er een vaste volgorde: eerst een bewindvoerder aangewezen door de vrederechter, daarna je samenwonende partner, een meerderjarig kind, een ouder of een meerjarige broer of zus. Soms kan ook een betrokken zorgverlener worden aangewezen in multidisciplinair overleg.
Als er een meningsverschil is tussen meerdere betrokkenen, bijvoorbeeld tussen meerderjarige kinderen, beslist de zorgverlener. Zo is er altijd iemand die je rechten kan uitoefenen.
Mentale gezondheid bij waardig levenseinde
Je bent in volle voorbereiding. Je zoekt alle administratieve zaken uit. Je maakt samen met je dokter een plan. Je zorgt ervoor dat je naasten niet met een hoop vraagtekens en ingewikkelde procedures achterblijven. Maar hoe zit het dan met jou?
Deze fase van je leven heeft een grote emotionele impact. Hoe klaar je er zelf ook voor bent. Of helemaal niet.
Praat erover. Met je naasten, een vriend of zelfs een psycholoog. Want je staat er niet alleen voor. Zelfs niet op emotioneel vlak.
Een psycholoog die bij je past via BloomUp
Met BloomUp vind je binnen twee dagen een erkende psycholoog die bij je past. Geef je situatie aan via hun platform en vind een expert die met jou aan de slag gaat. Of je nu zelf wil leren omgaan met je levenseinde, je angsten wil bespreken of gewoon een luisterend oor nodig hebt.
Tips om je hoofd te ordenen:
Dementie en waardig sterven
In België krijgt 1 op 5 te maken met dementie. Daarom is het extra belangrijk om op tijd over je laatste levensfase na te denken. Want je kan je wensen enkel in wilsverklaringen gieten zolang je wilsbekwaam bent.
Zodra de ziekte verder evolueert, is de kans groot dat je niet meer wilsbekwaam bent. Heb je een zorgvolmacht gegeven? Dan mag die persoon in jouw plaats beslissingen nemen wanneer jij het niet meer kan. Maar ook die zorgvolmacht kan je enkel vastleggen als je wilsbekwaam bent.
Onze Dienst Maatschappelijk Werk helpt je graag met deze vroegtijdige zorgplanning.
Palliatieve zorg
Bij palliatieve zorg, denk je vaak aan de allerlaatste fase. Die van de sterfbegeleiding. Maar palliatieve zorg wil zeggen alle zorg die iemand krijgt in de laatste levensfase. Ongeacht hoelang die duurt. De focus ligt op de levenskwaliteit van de patiënt en het vermijden en bestrijden van pijn.
Iemand met dementie is bijvoorbeeld ook palliatief. Want dementie gaat niet meer voorbij of kan niet genezen worden. Dat wil niet zeggen dat die persoon niet meer wilsbekwaam is.
Palliatieve zorg kent 4 fasen:
- Ziektegerichte palliatie: de ziekte wordt behandeld, ook al is deze niet te genezen.
- Symptoomgerichte palliatie: de focus verschuift naar symptoomverlchting en pijnbestrijding.
- Stervensfase: de zorg is gericht op comfort en ondersteuning bij het sterfproces voor zowel de patiënt als de naasten.
- Nazorg: deze fase start na het overlijden en is gericht op ondersteuning van de nabestaanden.
Palliatief forfait
Patiënten die palliatief verzorgd worden in hun thuisomgeving en voldoen aan alle voorwaarden, kunnen een palliatief forfait krijgen voor het bekostigen van geneesmiddelen, verzorgingsmateriaal en hulpmiddelen. Hiervoor is een medisch akkoord nodig.
Euthanasie in België
Euthanasie betekent dat een arts op verzoek van de patiënt bewust levensbeëindigende medicatie toedient, met de dood als gevolg. Wettelijk wordt dit omschreven als: “het opzettelijk levensbeëindigend handelen door een andere dan de betrokkene (de arts), op diens verzoek.”
Euthanasie is geen recht, maar een medische optie die alleen in zeer strikte omstandigheden mogelijk is. Zelfs als aan alle voorwaarden is voldaan, mag een arts het verzoek weigeren.
De voorafgaande wilsverklaring tot euthanasie geeft je de mogelijkheid om tijdens je leven een wilsverklaring op te stellen waarin je vraagt dat er euthanasie wordt uitgevoerd:
- indien je door ziekte of ongeval wordt getroffen
- én daardoor een ernstige en ongeneeslijke aandoening krijgt
- én op onomkeerbare wijze het bewustzijn verliest (een blijvende coma)
Daarnaast kan je als wilsbekwame, meerderjarige persoon of oordeelsbekwame, minderjarige persoon een actueel verzoek om euthanasie indienen op het ogenblik dat je je in een medisch uitzichtloze toestand bevindt van aanhoudend fysiek of psychisch lijden. Dit verzoek moet schriftelijk gebeuren bij de behandelende arts.
Veelgestelde vragen
Nee. Palliatieve sedatie maakt het sterven draaglijker. Het doel is om de pijn te verzachten en meer comfort te bieden en niet om de levensduur in te korten. Wat bij euthanasie wel het geval is.
Dit doet Helan voor jou
Weet je niet goed waar te beginnen? Hulp nodig bij premies, terugbetalingen en andere administratie? Bij Helan zijn we er om je te helpen:
Onze Dienst Maatschappelijk Werk bekijkt samen met jou welke extra ondersteuning we voor jou kunnen regelen. En waar je allemaal recht op hebt. Helemaal gratis.
