Rouwen en verlies

Rouw en verlies krijgen meer aandacht.

Hoe komt het dat we het zo ontzettend moeilijk hebben om met dood en verlies om te gaan? “Dat is vooral een maatschappelijk probleem. Veel mensen voelen aan dat verdriet als zwak en kwetsbaar wordt beschouwd. Terwijl onze samenleving van ons vraagt om net zo succesvol en gelukkig mogelijk te zijn. De sociale media versterken dat gevoel alleen maar”, vertelt Marleen Vertommen.

Toch ziet de rouwconsulente de laatste tijd ook hoopvolle signalen. “Tijdens acties als de Warmste Week zie je dat rouw en verlies de nodige aandacht krijgen. En zo raakt kwetsbaarheid en gemis meer verweven met ons leven. Dat is heel belangrijk.”

Verdriet als deel van het leven!

“Je kan verlies op verschillende manieren bespreekbaar maken. Ouders denken soms dat het beter is hun kinderen te beschermen tegen verdriet. Het tegengestelde is waar. Verdriet mag ook een deel van hun leven zijn, en het is belangrijk dat ouders daarover praten met hun kroost, op hun maat”, benadrukt Vertommen.

“Idem voor onze scholen. Als rouw en verlies meer aan bod kunnen komen in de klas, leren kinderen en jongeren met die gevoelens om te gaan. Daar kunnen scholen nog stappen zetten. Ik heb het gevoel dat het nu vaak afhangt van die ene leerkracht die het aandurft om met deze thema’s aan de slag te gaan.”

Niet verwerken, maar verweven.

Rouwexpert Johan Maes definieert rouw als volgt: ‘Rouw is het antwoord dat iemand geeft op het verlies van iets of iemand waarmee een betekenisvolle relatie bestaat’. Daar kan Vertommen zich helemaal in vinden. “Als we iemand verliezen, ervaren we gevoelens die perfect normaal zijn en te maken hebben met de band die we hebben met de overledene.
Sommige gevoelens kennen we al van jongs af aan. Denk maar aan een kind dat zijn knuffel verliest. Rouwen moeten we niet ‘leren’.

Het is belangrijk om er voldoende ruimte voor te maken en die gevoelens te erkennen en te ondersteunen. Zodat kinderen, en volwassenen trouwens ook, over hun verlieservaringen kunnen praten en er rituelen rond bouwen. Rouw gaat namelijk niet over ‘verwerken’, maar over die ervaringen te verweven in je leven. Rouwen is geen ziekte, het is een deel van jezelf voor de rest van je leven” zegt Vertommen. 

Geef je rouwen ruimte en milde aandacht.

Rouwen is dus iets heel individueels. Vertommen vindt het dan ook moeilijk om algemene tips te geven bij dat persoonlijke proces. “Wat de ene persoon nodig heeft, kan de andere
misschien helemaal missen”, verduidelijkt ze.

“Mijn belangrijkste advies? Geef ruimte en milde aandacht aan alles wat je voelt en ervaart. Probeer emoties toe te laten in plaats van ze te verdringen. Mensen veranderen vaak na een groot verlies en het is belangrijk dat ze hun nieuwe ‘ik’ aanvaarden. Tijdens een therapiesessie probeer ik mensen dan ook te ondersteunen in het herwinnen van hun zelfvertrouwen en veerkracht.”

Een groot verlies hoeft trouwens niet noodzakelijk een overlijden van een dierbare te zijn. “Rouwen gaat veel breder. Het kan ook om het verlies van je woonplaats gaan of om een onvervulde kinderwens. Dat zijn vormen van stil verdriet, waar mensen soms ook complexe rouwprocessen meemaken”, vertelt Vertommen.

Wanneer zoek je best hulp?

Maar wat als je volledig vastloopt in je verdriet? Vanaf wanneer zoek je best professionele hulp? “Een verlies kan voor sommige mensen inderdaad zo problematisch zijn, dat  therapeutische hulp nodig is. Denk maar aan iemand die al psychisch kwetsbaar is of die verschillende dierbaren op korte tijd heeft verloren”, bevestigt Vertommen. “Sommige mensen lopen dan helemaal vast, krijgen soms lichamelijke klachten, kampen met slaapproblemen, … Professionele therapeutische ondersteuning is dan nodig om de draad van het leven weer op te pikken. Dat is vaak een lang, traag en ook zeer individueel proces, waarbij ik samen met de rouwende persoon kijk hoe hij of zij de toekomst het best tegemoet kan gaan.”

Geen medicatie bij ‘gezonde’ rouw.

Sommige rouwende mensen krijgen ook antidepressiva voorgeschreven. Maar is dat wel nodig, als rouwen geen ziekte is? “Als je kan erkennen dat rouwreacties normaal zijn, is er zeker geen medicatie nodig”, verduidelijkt Vertommen. “Als rouw samenvalt met andere geestelijke gezondheidsproblemen, kunnen geneesmiddelen dan weer wel hun nut hebben. Het hangt dus af van de specifieke situatie. Het is wel belangrijk om te beseffen dat enkel antidepressiva het rouwproces op zich niet vooruithelpen."

"M’n ervaring leert me dat een combinatie van psychotherapie en medicatie voorgeschreven door de arts bij sommige mensen goed kan werken. Het is daarbij belangrijk dat artsen goed kunnen inschatten wanneer medicatie aan de orde is en wanneer niet. Daarom is het essentieel dat rouw aan bod komt tijdens de opleiding van artsen, maar ook van andere zorgverleners als verpleegkundigen, zorgkundigen …”

Hoe ga je om met iemand die rouwt?

Weet je niet goed hoe je moet reageren als iemand rouwt? Volgens Vertommen is het belangrijk je eigen angst om iets fout te doen of te zeggen te overwinnen en initiatief te nemen. “Enkel niks doen, raad ik af”, benadrukt ze. “Voor de rest kan ik alleen maar aanbevelen om te durven praten met die persoon. Zoek hem of haar op, durf vragen te stellen en probeer aan te voelen wat hij of zij nodig heeft. Want zo’n gesprek kan aanleiding geven om over het verdriet te praten en dat is heel belangrijk om verder te kunnen.”

Louter ‘Innige deelneming’ of ‘Sterkte’ schrijven op een Facebook-pagina doe je dus beter niet. “Standaardformuleringen vermijd je beter. Iemand sterkte wensen… Dat staat helemaal haaks op hoe een rouwende zich voelt. Mensen moeten in die periode helemaal niet sterk zijn, ze zouden zich net verdrietig en kwetsbaar moeten kunnen voelen”, zegt  Vertommen. In  rouwzorg is fysiek contact ook heel belangrijk. Sociale media zijn binnen een rouwproces daarom niet het beste hulpmiddel volgens Vertommen. “Samenkomen in  praatgroepen of gewoon met vrienden en familie, kan heel helpend zijn. Het verdriet in de ogen zien van elkaar en dat verdriet (h)erkennen, kan een heel helend moment zijn.”

Graag meer info?

Ga op onderzoek en ontdek:

• www.rouwzorgvlaanderen.be
• www.missingyou.be
• www.ovok.be
• www.metlegehanden.be
• www.lostenco.be
• www.verbindinginverlies.be

Met dank aan de bereidwillige medewerking van rouw- en verliesconsulente Marleen Vertommen.