Waarom psychische nazorg een prioriteit is bij kanker

De weerslag van kanker

Je goed voelen tijdens een kankerbehandeling is niet vanzelfsprekend. Je herkent jezelf en je lichaam niet meer. En naast het fysieke ongemak schudt ook de emotionele rollercoaster je door elkaar.

Zodra het medische traject voorbij is, wil je de draad van je leven weer oppakken. Je omgeving moedigt dat ook aan. Opstaan en zo snel mogelijk weer doorgaan: dat is de boodschap.

Maar wat als het wringt? Wat als de sporen van die ingrijpende periode zich niet zomaar laten uitwissen? Wat als de pijn niet zichtbaar is, maar wel voelbaar? Vooral bij een controle, of wanneer de kleinste trigger de angst voor herval aanwakkert?

Veel mensen die met kanker zijn geconfronteerd, kennen het. Dat onaangename gevoel, ook wel distress genoemd, blijft soms jarenlang plakken. Omdat je door kanker veel bent kwijtgespeeld. Je energie, je concentratie, je zorgeloosheid, je vertrouwde toekomstbeeld. Er is tijd en aandacht nodig om die verlieservaring te helen en om te buigen.

Het belang van psychische nazorg bij kanker

De psychosociale impact van kanker wordt vaak niet gezien of onderschat. In ons zorgsysteem ligt de focus op fysieke genezing. Mentaal welzijn is bijzaak, niet het minst door een gebrek aan tijd en middelen in onze ziekenhuizen.

Nochtans zijn er steeds meer aanwijzingen dat psychische nazorg een groot verschil maakt voor de patiënt, zowel tijdens als na een kankerbehandeling:   

• Emotioneel welzijn: kankerbehandelingen kunnen stressvol en emotioneel zijn. Veel mensen ervaren gevoelens van angst en depressie. Leren omgaan met die emoties vergroot je draag- en veerkracht en verbetert de kwaliteit van je leven. 
• Gevoel van controle: tijdens je behandeling moet je de controle loslaten en vertrouwen op de expertise van het medische team. In een nazorgtraject kan je je eigen kracht herontdekken en je leven weer in handen nemen.
• Positief zelfbeeld: het beeld in de spiegel ombuigen van ‘ziek en zwak’ naar ‘krachtig en uniek’ geeft je zelfvertrouwen een boost. En hoe beter jij in je vel zit, hoe meer vertrouwen je weer krijgt in je lichaam.  
• Betere communicatie: kanker kan de relaties met dierbaren onder druk zetten. Psychische ondersteuning helpt om de communicatie te verbeteren en de banden te herstellen of aan te halen.
• Fysieke gezondheid: inzetten op mentaal welzijn bevordert het fysieke herstel. Hoe minder kopzorgen, hoe beter je slaapt en hoe meer energie voor je lichaam om te helen.
• Zingeving: wie ben ik? Wat is de zin van mijn leven? Waar haal ik kracht uit? Tijd en aandacht voor levensvragen is een beschermende factor tegen psychische problemen. 

Soorten psychische nazorg bij kanker

Is je behandeling voorbij, maar heb je het gevoel dat het nu pas begint? Er zijn verschillende vormen van psychische nazorg die je weer op weg kunnen helpen:

• Psychotherapie: je kwetsbaarheid delen met een psychotherapeut helpt om inzicht te krijgen, zingeving te vinden en copingstrategieën te ontwikkelen. 
• Oncorevalidatieprogramma: via een begeleid herstelprogramma in het ziekenhuis kan je werken aan je fysieke en mentale herstel na kanker. 
• Lotgenotengroepen: je ervaringen delen in een veilige omgeving met mensen die weten waarover je spreekt, werkt verbindend en vermindert het gevoel van eenzaamheid. 
• Mind-body interventies: de link tussen lichaam en geest versterken, doet wonderen voor je welzijn. Denk aan meditatie, tai chi, yoga, mindfulness en allerlei creatieve therapieën.

Helan luistert

Cedric Arijs, psycholoog bij de Helan Luisterlijn, over het belang van psychische nazorg bij kanker:

‘Je leven weer oppakken na een kankerbehandeling is niet gemakkelijk. Je kan in remissie zijn, maar soms moet je verder met de boodschap dat je nog maar een bepaalde tijd te leven hebt.

Leven met een houdbaarheidsdatum is psychologisch erg zwaar. Veel van de gesprekken die ik heb met mensen na kanker gaan dan ook over zingeving. Wie ben ik? Waarom loop ik hier (nog) rond? Hoe kijk ik naar leven en dood? Dat zijn geen gemakkelijke gesprekken.

Maar ook al komen er geen oplossingen of kant-en-klare antwoorden uit, spreken over zingeving is iets dat mensen met of na kanker helpt. Zo zie je dat sommigen hun zingeving terugvinden door iets fysieks te ondernemen. Ze kunnen misschien nog niet werken, maar het opbouwen naar een sportieve doelstelling geeft hun wel hoop en richting.

Ook check-ups zijn uitdagend. Ik begeleid bijvoorbeeld een jonge vrouw die borstkanker heeft gehad. Na een check-up, als ze groen licht heeft gekregen, gaat het goed. Maar zodra de volgende nadert, slaat alles om en gaat ze op zoek naar controle.

In de begeleiding maken we daarom werk van het zoeken naar ‘zinvolle controle’: wat kan je wél doen dat je een goed gevoel geeft? Waar kan je je pijlen op richten – werk, gezin, hobby’s – zodat je mentaal fit en gezond blijft in deze situatie? Het moois dat je hebt opgebouwd niet on hold zetten voor een uitslag waar je toch geen controle over hebt, daar gaat het om.

Psychische nazorg in het ziekenhuis is zeer waardevol. Maar ik hoor ook dat veel mensen nood hebben aan projecten of praatgroepen buiten de medische context: “Ik zit daar al zo vaak, tussen die witte muren.”

Ik ben dan ook blij dat mensen de stap zetten naar zoiets laagdrempeligs als de Luisterlijn. Ik adviseer iedereen om op zoek te gaan en zelf te ervaren wat werkt. Of dat nu gesprekstherapie is of sport: alles is goed, zolang het aansluit bij jou als persoon.’  

Het je het moeilijk? Bel de Luisterlijn voor gratis psychologische hulp via telefoon of videochat.